Małopolska kuchnia

Kuchnia i kulinaria są ściśle związane z historią i kulturą regionu, a ich odkrywanie doskonale uzupełnia pobyt w danym miejscu. Małopolska leżąca na styku różnorodnych wpływów i kultur jest szczególnie bogata w tradycyjne, unikalne potrawy i produkty spożywcze. Od Podhala przez Pieniny i Beskidy po Kraków i Jurę Krakowsko-Częstochowską niemal każda okolica może poszczycić się swoimi specyficznymi tradycjami kulinarnymi. Nie dziwne więc, że ponad 230 potraw i wyrobów spożywczych trafiło na ministerialną listę produktów regionalnych, zaś 14 cieszy się obecnością na unijnym certyfikacie Chroniona Nazwa Pochodzenia lub Chronione Oznaczenie Geograficzne.

Pasterskie dziedzictwo 

Tatry, Pieniny i Beskidy to rejony Małopolski, w których od kilkuset lat hoduje się owce. Choć wypas nie jest dziś tak liczny, jak na przykład przed II wojną światową, to pozostaje w wielu gazdowskich rodzinach podstawowym sposobem gospodarowania w górach. Co roku barwny redyk rusza z okolic Jaworek przez Szczawnicę na Podhale, przyciągając tysiące turystów i stając się ważną imprezą folklorystyczną. Mniej spektakularny, ale przez to kameralny redyk prowadzony jest także w Beskidzie Niskim, w okolicach Radocyny, skąd owce pędzone są w rejon Nowego Targu. 

Z wypasem nieodłącznie związane jest wytwarzanie serów. Ten najbardziej znany to oczywiście oscypek – słony ser wytłaczany w specjalnych rozszczepianych foremkach, od których wziął swoją nazwę. Jego produkcja obwarowana jest szczegółowymi przepisami i tylko sery spełniające je wszystkie mogą być nazywane oscypkami. Oprócz nich podczas wypasów produkuje się także bundz, bryndze, korbacze, gołki (te przede wszystkim z mleka krowiego), a w związku z redykiem także niewielkie redykołki. 

Pieczywo i ciasta

Polskie pieczywo całkiem słusznie znajduje się w czołówce najbardziej cenionych tego typu wyrobów na świecie. A w Małopolsce nie brakuje jego specyficznych odmian. Symbolem Krakowa jest obwarzanek – to pierścienie z ciasta chlebowego posypane solą, makiem, sezamem lub innymi ziarnami. Ich sekretem jest specjalny sposób przyrządzania – przez wkładanie do wrzącej wody i obgotowywanie. Obwarzanki można kupić na ulicznych stoiskach w różnych punktach Krakowa, zaś sekrety ich produkcji poznaje się w Żywym Muzeum Obwarzanka. 

Oprócz obwarzanków z Krakowem silnie związane są bajgle – pieczywo przygotowywane przez Żydów, mające postać bułki z dziurą w środku, która podczas przygotowywania jest gotowana na parze. Dziś bajgle to symbol Nowego Jorku, gdzie trafiły z żydowskimi imigrantami m.in. z Małopolski. 

Pośród różnych rodzajów pieczywa wyróżniają się też charakterystyczne dla terenów górskich chleby z kminkiem, a także odtworzony według dawnych receptur chleb prądnicki. To właśnie z Małopolski pochodzi obecna dziś w całej Polsce kajzerka – bułka, której nazwa pochodzi od „kajzera”, czyli cesarza Franciszka Józefa. 

Niemniej pysznie prezentuje się wybór małopolskich ciast i słodyczy. Pishinger, czyli torcik z andrutów (wafli) przekładanych masą czekoladowo-orzechową, to pozostałość czasów austro-węgierskich, wadowickie kremówki rozsławił Jan Paweł II, zaś kołacz jodłownicki z okolic Limanowej nadal pojawia się na stołach weselnych. Małopolska słynie ze swoich cukierni i małych, rzemieślniczych piekarń. 

Ryby i mięsa

Wytwarzane w Małopolsce wędliny słyną z nieporównywalnego z niczym innym smaku. Są wędzone w naturalnym dymie, ale także przygotowywane w procesie suszenia. Najbardziej charakterystyczne to np. kiełbasa krakowska sucha lub szołdra z Rajbrotu, czyli wędzona szynka wieprzowa. Na liście produktów regionalnych są też ryby, a najbardziej znane to pstrągi z górskich rzek oraz hodowanych w rejonie Ojcowa, a także karp zatorski z tutejszej Doliny Karpia. 

Owoce, warzywa i ich przetwory

Rejony Nowego Sącza, Limanowej i Łącka to małopolskie zagłębia sadownicze. Hoduje się tu głównie jabłka i śliwki węgierki. W gronie produktów regionalnych znajduje się suszona śliwka sechlońska (z Sechnej), certyfikowane jabłka łąckie, których kwitnienie świętuje się każdego roku podczas Święta Kwitnących sadów. Rejon Łącka słynie też ze śliwek węgierek, z których wytwarzana jest słynna łącka śliwowica. 

Z kolei północna Małopolska to zagłębia kapuściane, którego stolicą jest Charsznica. Jego charakterystycznym produktem jest kapusta kiszona. 

Od kilkunastu lat w Małopolsce coraz mocniej rozwija się winiarstwo, a Małopolski Szlak Winny na Pogórzach, Jurze i w Beskidzie Wyspowym obejmuje już ponad 60 winnic.