Mapa turystyczna Polski jest niezwykle bogata i urozmaicona, ale znajdują się na niej, co oczywiste, pewne „hity” – miejsca znane niemal na całym świecie, wizytówki naszego kraju, które przyciągają każdego roku tłumy zwiedzających z Polski i zagranicy. Na tej stosunkowo krótkiej liście ważne miejsce zajmuje zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce, umieszczona w 1978 r. na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. To jedyny taki obiekt na świecie, który działa nieprzerwanie od czasów średniowiecznych do dziś. Choć nie wydobywa się tu obecnie soli kamiennej, to pozyskuje się sól odparowaną z solanek. W dawnych wyrobiskach górniczych poprowadzone są trasy podziemne, odwiedzane każdego roku około półtora miliona turystów.

Kopalnia soli w Wieliczce i jej historia

Aby zrozumieć skąd w Wieliczce wzięła się sól, trzeba sięgnąć do czasów prehistorycznych. Wiek tutejszych złóż określa się na około 14 milionów lat. Tereny te znajdowały się wówczas na dnie Morza Paratetydy, którego poziom zaczął się obniżać na skutek zmian klimatycznych. Mniejsza ilość wody oznaczała zwiększenie zasolenia morza, a solanka zaczęła spływać na dno, gdzie wytrącała się z niej sól. W ciągu 15-20 tysięcy lat uformowało się złoże o długości około 10 km, szerokości do 1,5 km oraz miąższości 400 m, na które w trakcie ruchów górotwórczych Karpat nasunęły się kolejne warstwy skał. 

W rejonie dzisiejszej Wieliczki sól pozyskiwana była od czasów neolitu. Odparowywano ją z solanek wypływających na powierzchnię. Wczesne średniowiecze przyniosło stopniowe zanikanie dużych wypływów, co wymusiło drążenie pierwszych studni. Diametralną zmianę przyniósł przełom XII i XIII w. W leżącej na wschód od Wieliczki Bochni wydrążono wówczas pierwszy szyb do pozyskiwania soli kamiennej. Niedługo później technika ta dotarła do Wieliczki i w drugiej połowie XIII w. studnie zaczęto zastępować szybami z biegnącymi poprzecznie chodnikami. 

Okres największego rozwoju rozpoczął się w kopalni w Wieliczce za czasów Kazimierza Wielkiego. Nadał on w 1368 r. Statut Żupny, który regulował wydobycie soli w Wieliczce i Bochni tworzących królewskie przedsiębiorstwo Żup Krakowskich. Zasady wydobycia i opis procedur zmieniał się wraz z rozwojem techniki, a zachowane do dziś spisy są bardzo cennym źródłem wiedzy o życiu dawnych górników. 

Żupy krakowskie były niezwykle ważnym elementem systemu gospodarczego Polski, przynosząc skarbowi królewskiemu nawet 1/3 dochodów. Stan taki utrzymywał się aż do połowy XVII w., gdy w okresie wojen i niepokojów, które ogarnęły Rzeczpospolitą, wydobycie spadło. Rozwinęli je ponownie Austriacy w okresie zaborów. Kopalnia została wówczas unowocześniona, sprowadzono do niej doświadczonych inżynierów i zwiększono wydobycie. Za czasów austriackich, pod koniec XVIII w., datuje się też pierwsze udostępnianie starych wyrobisk dla zwiedzających. Byli wśród nich w XIX w. m.in. Fryderyk Chopin, cesarze Franciszek I i Franciszek Józef, car Mikołaj II, Jan Matejko, Henryk Sienkiewicz. 

Eksploatacja soli kamiennej w kopalni w Wieliczce trwała do 1996 r. Obecnie pozyskiwana jest jedynie sól odparowywana z solanek. Podziemne korytarze mają obecnie około 300 km, a do celów turystycznych wykorzystywane jest około 2% z nich. Pod ziemią działa także uzdrowisko oparte na leczniczym działaniu solanek i nasyconym solą powietrzu. Specjalizuje się ono w profilaktyce i leczeniu chorób układu oddechowego. 

Atrakcje Kopalni Soli Wieliczka

W Wieliczce zachował się oryginalny układ szybów i korytarzy oraz podziemnych komór w dawnych wyrobiskach górniczych. Pod ziemią podziwiać można dawne maszyny górnicze i poznawać warunki pracy górników. Są tu także malownicze komory, niektóre zalane częściowo solanką, które tworzą magiczny podziemny świat. W dużej części oryginalne są także systemy podtrzymywania stropów i porastające solą konstrukcje drewniane wspierające korytarze. 

Niezwykłą atrakcją są komory, których wyposażenie wykonane jest z soli. Najpiękniejszą z nich jest Kaplica św. Kingi, w której ołtarze, posadzki, a nawet ogromne żyrandole wykonane są z soli. 

Kopalnia w Wieliczce – zwiedzanie

Zwiedzanie kopalni soli w Wieliczce odbywa się w grupach z przewodnikiem. Turyści indywidualni przydzielani są do grup liczących do 30 osób, które przemieszczają się po podziemiach w towarzystwie przewodnika. Do wyboru są trzy trasy:

– trasa turystyczna – o długości 3,5 km, prowadzi przez najpiękniejsze podziemne komory, w tym kaplicę św. Kingi. Podczas wycieczki z przewodnikiem można poznać historię kopalni i sposoby pozyskiwania soli w dawnych wiekach.

– trasa górnicza – to trasa przygodowa, w której uczestnicy zmieniają się w adeptów górniczego fachu i przemierzają słabo oświetlone chodniki, wykonując różne zadania związane z wydobyciem soli.

– trasa rodzinna Śladami Legend – przeznaczona do zwiedzania z dziećmi. W jej trakcie najmłodsi odkrywają kopalnię przez pryzmat miejscowych legend i mają możliwość spotkania z tajemniczym Skarbnikiem. 

W kopalni znajduje się także część „hotelowa” w Komorze Słowackiego i Komorze Stajnia Gór Wschodnich, w której można spędzić noc. Noclegi dostępne są w pakiecie z wyżywieniem i zwiedzaniem kopalni. 

Na zewnątrz kopalni znajduje się jeszcze jedna atrakcja – tężnia solankowa, zaś w Zamku Żupnym oglądać można ekspozycję związaną z historią Żup Krakowskich.